Bebeğiniz dünyaya ayak uydurmaya ve keşfetmeye başladığı ilk andan itibaren onunla kurduğunuz iletişim, karakterini oluşturmasının temellerini atıyor. Çocuğunuzun şu anki tutum ve davranışlarını etkileyen psikolojisi, onun yetişkin bir birey olduğu zaman sahip olacağı karakteri de önemli ölçüde belirliyor.
Uzmanların bu konudaki ortak fikri, 0-6 yaş arasında çocuğa davranışlarınızın sonuçlarını en net şekilde görebileceğiniz dönem, ergenlik. Şimdiden tohumlarını atmaya başladığınız bir bahçede zorlu dikenlerle hem sizi hem de çocuğunuzu başbaşa bırakmak istemiyorsanız, 0-6 yaş döneminde bazı noktalara dikkat etmelisiniz.
Çocuğunuzu tutarlı, kurallı ancak baskıcı olmayan bir tutum sergilemeniz; demokratik bir ortam sağlayarak onun fikirlerine de mutlaka önem vermeniz gereken bu dönemde özgüvensiz ve zayıf karakterli yetişebilecek bir çocuğun ileride madde bağımlılığı dahil birçok sorunla karşılaşabileceğini unutmamalısınız.
0-6 yaş çocuk gelişim psikolojisi, genel olarak 4 aşamaya ayrılabilir. 0-18 ay, 2-3 yaş, 4-5 yaş ve 6 yaş olarak ayırabileceğimiz bu dönemde çocuğa kurallı yaşamanın yanı sıra demokratik tavır, dürüstlük, cesaret, azim, sadakat, hoşgörü, adalet, sır saklama ve güvenilirlik gibi konuların önemi de günlük yaşam içerisinde öğretilmelidir. Bunu yaparken çocuğuna karşı çok koruyucu, aşırı otoriter veya her şeye izin veren bir tavırda olunmamasına, kurulan ilişkinin sağlıklı olması için dikkat edilmelidir.
Çocuğunuzun psikolojik durumunu ve karakter gelişimini yönlendirirken başvurmanız gereken disiplin yöntemi öncelikle ikna, sonrasında ise geçici mahrumiyet olabilir. Çocuğunuzla yaşadığınız problemlerde onunla iletişimi bağırma ve sert tutumlarla değil, mantıklı bir şekilde açıklama yaparak kurmalısınız. Unutmayın ki sürekli bağıran bir ebeveyn çocuğa sadece korku verecek, yaptıklarının neden yanlış olduğunu ona öğretmeyecektir.
Çocuğunuzun size olan güveninin sürekliliği ve iletişiminizin güçlenmesi için onu karşılıksız sevdiğinizi bilmesini sağlamalısınız. Çocuğunuzun elde ettiği başarıları ödüllendirmeli, her ne olursa olsun bedensel cezalardan kaçınmalısınız.
Merhaba Anne!
Bebeğinizin 0-18 ay arası dönemi, siz ve bebeğiniz arasındaki güven ilişkisinin kurulmaya başladığı dönemdir. Bebeğinizin size güven duyması için bu dönemdeki en önemli kriteri, ihtiyaçlarının zamanında karşılanması. Özellikle ilk 2 ay karnı acıkan, gazı olan veya altının değiştirilmesi gereken bebeğinizi hemen anlayıp ihtiyaçlarına hemen cevap vermeniz, size olan güven duygusunu pekiştirir. 3. ve 4. aydan sonra, bebeğinizin ihtiyaçlarını kısa bir süre bekletebilir ve kendi ihtiyaçlarının farkında olarak başa çıkmaya çalışmasına yardımcı olabilirsiniz.
0-18 ay arası en önemli eğitimlerden biri uyku düzeninin oturtulmasıdır. Bebeğinize bunu daha kolay aşılamak için uykunun gece, yani karanlıkta gerç
ekleştiğini, uyanıp aydınlık olunca da alt değiştirilmesi gerektiğini öğretmelisiniz. Bunun için en kolay yöntemlerden biri çocuğunuzu gündüz uyuttuğunuzda bile loş ve sessiz bir ortam sağlayarak uyuduğu ortamın geceye benzemesini sağlamak olacaktır.
Kendi İşimi Kendim Yaparım!
Çocuğunuzun 2-3 yaş psikolojik gelişim dönemini başrolünde “ben” vardır. Çocuğunuz artık kendi başına yürümeye ve konuşmaya başlamıştır ve kendini bağımsız hissetmek ister. Bu dönemde yapılan en büyük hatalardan biri, her şeyi kendi doğrultusunda yapmak isteyen çocukla inatlaşmak veya tam tersi her istediğine evet demektir. Her konuda “Hayır!” diyerek inatlaştığınız çocuğunuz bir süre sonra isteklerinin tutarsız olduğunu düşünmeye başlayarak özgüven eksikliği yaşayabilir. Tersi durumda her şeye “Evet” derseniz, bu kez de okul çağına geldiğinde, her şeyin mümkün kılındığı ev ortamına alıştığı için okuldaki kurallara uyum sağlamakta zorlanacaktır.
Örneğin çocuğunuz mevsime hiç uygun olmayan bir kıyafet seçebilir, uyku saatinde dışarı çıkmak isteyebilir, oyuncakları balkondan atmanın çok parlak bir fikir olduğunu düşünebilir. Dünyayı yeni keşfeden ve onun hakimi olduğunu düşünen çocuğunuza sert bir “Hayır” demek yerine, onun dikkatini başka yönlere çekmeyi deneyin. Unutmayın, onunla vereceğiniz bir inat savaşında, kazanan yoktur. Bu dönemde paylaşma güdüleri henüz gelişmemiş olan çocuğunuz yuvaya verilirse, diğer çocuklarla paylaşmak zorunda kalacağı her şey onu zorlayacaktır.
Dış Dünyaya Hazırım!
Çocuğunuzun 4-5 yaş dönemi, artık toplu yaşama kurallarına adapte olabileceği yaşlardır. Kendi fikirlerinin yanı sıra karşısındakinin davranışlarını da yaşına uygun şekilde analiz eden çocuk, diğer insanların fikirlerini de önemsemeye başlar.
Hayali arkadaş ve yalan söylemenin en çok görüldüğü bu yaşlarda, çocuk yalan söyleyerek karşısındakinin bunu anlayıp anlamadığını kontrol eder. Çocuk, yaptığı hataların sorumluluğunu hayali arkadaşlarına yükleme eğilimine girebilir. Bu dönemde çocuğunuzun yaptığı hatalara aşırı tepki göstermeniz, onun yalan söyleme ve sorumluluğu başkalarının üzerine yükleme alışkanlığını körükleyebilir. Çocuğunuzla, yaptığı hatalar konusunda sakin ve mantıklı konuşmalar yapmanız, onu doğruyu söylemeye teşvik edecektir.
Okul çağına hazırlık olan bu dönemde yuvaya bırakılan çocuğun tepki göstermesi de oldukça sık görülen bir durumdur. Okula bırakılan çocuk, annesinin onu terk edeceği psikolojisi ile okulu reddedebilir. Bunun için annenin sabah onu okula bırakıp akşam alması, annesinin onu terk etmediği konusunda ikna edici olacaktır.
6 yaş ve sonrasında çocuğunuz okul çağındadır. Okula başlayan çocuğunuz kalem, makas gibi aletleri tek başına kullanabilmeli, ayakkabısını kendisi bağlayabilmelidir. Sahiplik duygusu geliştiren çocuğunuz eşyalarına sahip çıkabilmelidir.
Bu süreçte yapmanız gereken, dış dünyaya alışan çocuğunuza aşırı koruyucu bir tutum sergilememeniz olacaktır. Ayakkabılarını bağlamanız, ödevlerini onun yerine yapmanız, yemeğini ellerinizle yedirmeniz, onun gelişimini yavaşlatır. Yapabileceklerini yapmasına izin vermediğini çocuğunuz, kendi başına yetebilme konusunda cesaretini yitirecektir. Bu yüzden gerektiği anlarda desteğinizi esirgemeyin, ancak bırakın kendi başına yapabilecekleri ile karşı karşıya kalmayı öğrenerek kendini geliştirsin.
Eğitim ve gelişim sürecinde öğrenmesi gerekenleri kavraması için zeka ve yeterlilik yönünden her çocuğun birbirinden farklı olduğunu unutmayın. Çocuğunuzdan beklentiniz, onun kapasitesine uygun olmalıdır; bu yüzden de çocuğunuzu iyi tanımaya çalışın. Siz de karakter gelişiminin psikolojik etmenlerini göz önünde bulundurarak çocuğunuzun güçlü bir birey olarak yetişmesini sağlayabilirsiniz.